Samenvatting Water- en rioleringsprogramma 2024-2028
Op 6 februari 2024 heeft de gemeenteraad het Water- en rioleringsprogramma 2024-2028 vastgesteld. Hieronder leest u een samenvatting.
Wilt u het hele programma lezen? Ga dan naar Vergadering gemeenteraad 06-02-2024 Gemeente Oost Gelre (raadsinformatie.nl), punt 10 van de vergadering.
Samenvatting
Te veel, te weinig, te vies. Dat zijn de uitdagingen met ‘water’ waar we de komende jaren voor staan. Water moeten we gaan zien als onze belangrijkste grondstof (het ‘blauwe goud’).
In onze kernen is het goed wonen, werken en recreëren. Dit willen wij in de toekomst ook in stand houden. Tegelijkertijd zijn er de komende jaren een aantal grote opgaven. Water en riolering zijn meer dan ooit van invloed op de leefbaarheid en de leefomgeving. Om de uitdagingen met water aan te gaan en de kwaliteit van de leefomgeving in de gemeente op niveau te houden, is het van belang de openbare ruimte met de onderliggende systemen en structuren te onderhouden. Eén van de kernfactoren hierbij is het in stand houden, optimaliseren en verbeteren van de voorzieningen omtrent de riolering en het watersysteem. Deze hebben immers de volgende belangrijke doelen voor het dagelijks leven:
- het beschermen van de volksgezondheid tegen infectieziekten;
- het schoonhouden van de bodem en het oppervlaktewater;
- het voorkomen van schade door hevige regenval én bij extreme droogte in de bebouwde omgeving;
- het beperken van structureel nadelige gevolgen van grondwater;
- duurzaam omgaan met hemelwater.
Het Wrp 2024-2028 geeft inzicht in de omvang, het functioneren en de kwaliteitstoestand van de voorzieningen waarmee wij als gemeente oost Gelre invulling geven aan de wettelijke zorgplichten van het stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater, en onze zorg voor het oppervlaktewater. Basisgedachte achter het Water- en rioleringsprogramma (Wrp) is dat een gedegen en integrale beleidsafweging plaatsvindt op het terrein van de watertaken, met raakvlakken naar de openbare ruimte (wegen, groen en ruimtelijke ordening), financiën en personeel en de andere opgaven (zoals klimaatadaptief inrichten en het duurzaamheidsdenken). Belangrijke ontwikkelingen hierin zijn de Omgevingswet, de grote ontwikkelgebieden in onze gemeente, het thema klimaatadaptatie en het IBOR(Integraal Beheerplan Openbare Ruimte). De riool- en watertaken gaan dus verder dan alleen de buizen onder de grond!
Het Wrp is een visie, uitvoeringsprogramma en financieringsstrategie in één
De nieuwe Omgevingswet integreert de vele wetten die betrekking hebben op de fysieke leefomgeving, zoals de Wet milieubeheer (Wm) en de Waterwet. Dit betekent dat de positie van het Wrp wijzigt ten opzichte van het GRP onder de Wet milieubeheer. En een eigen plek heeft ten opzichte van onze Omgevingsvisie en andere (beleids)documenten.
Visie en ambities
Het Wrp beschrijft de visie en ambitie van de gemeente Oost Gelre omtrent de wettelijke riool- en watertaken. De uitwerking van deze ambities is gekoppeld aan de strategische doelen en pijlers uit de vigerende Omgevingsvisie Oost Gelre 2040. Dus, hoe draagt onze invulling van de watertaken bij aan een goed leefklimaat, een kwalitatief goed openbaar gebied, duurzame ontwikkelingen en de verbindende overheid. Het Wrp geeft toetsbare kwaliteitskaders voor het in stand houden van de huidige voorzieningen en het toekomstbestendig, waterrobuust en klimaatadaptief maken van de riolering, watersysteem en leefomgeving. Afspraken en verplichtingen uit het verleden én vanuit het beleid dienen realistisch te zijn. In het Wrp is eenduidig vastgelegd hoe hiermee wordt omgegaan en op welke wijze invulling wordt gegeven aan de zorgplichten, zodat onze inwoners en ondernemers weten waar zij aan toe zijn.
Samengevat:
- “Onze inwoners en ondernemers kunnen ervan uitgaan dat de riool- en watertaken op een professionele en adequate manier door de gemeente worden ingevuld. We zetten de huidige aanpak voor, we doen wat we moeten doen. Dit houdt in dat de voorzieningen functioneren op het basisniveau (voldoende onderhouden, hier en daar wat op aan te merken, af en toe hinder is mogelijk). Bij alle werkzaamheden anticiperen we op de gevolgen van klimaatverandering”
- “We betrekken onze inwoners en ondernemers en geven hun ruimte om initiatief te tonen bij hun eigen leefomgeving en de inrichting van de openbare ruimte. We stimuleren en ondersteunen buurt- of inwonersinitiatieven die de leefbaarheid vergroten”.
Speerpunten
Het Wrp geeft concreet aan hoe de invulling van de gemeentelijk riool- en watertaken een bijdrage levert aan de diverse ambities en pijlers. In de planperiode 2024 tot en met 2028 leggen wij de focus op de volgende speerpunten:
Overkoepelend
- Het op orde brengen van beheerdata en deze actueel, compleet en valide houden.
- Het vergroten van inzicht het functioneren.
- Het betrouwbaar houden van onze systemen door het tijdig vervangen, repareren of renoveren van onze riolen, pompen, gemalen etc.
- Het integraal afstemmen van onze investering en het benutten van de meekoppelkansen.
- Het klimaatbestendig en waterrobuust inrichten van onze buitenruimte.
- Het inzetten op en stimuleren van particuliere initiatieven door onze inwoners en ondernemers.
Afvalwater
- Het aanvoeren van enkel afvalwater naar de rioolwaterzuivering.
- Het voortzetten van het risico- en effectgestuurd rioolbeheer, voor de doelmatige inzet van onze middelen.
- Het samen met de gemeente Winterswijk en het waterschap inzetten voor de optimalisatie van de waterketen (riolen, gemalen en rwzi’s) in relatie tot de Kaderrichtlijn Water.
- Het creëren van bewustzijn bij inwoner en ondernemers voor het ‘anders omgaan met drinkwater en afvalwater en hemelwater’.
- Het benutten van kansen voor nieuwe sanitatie.
Hemelwater
- Het creëren van bewustzijn bij inwoner en ondernemers voor het ‘anders omgaan met hemelwater’.
- Het klimaatbestendig en waterrobuust inrichten van bestaande gebieden, vanuit de natuurlijke bodem- en watersystemen.
- Het borgen van de klimaatadaptatieve maatregelen in de ontwikkelgebieden.
- Het implementeren van de voorkeursvolgorde gebruik-vasthouden-bergen-afvoeren. Regenwater is in principe schoon.
- Het uitvoeren van doelmatige maatregelen in de openbare ruimte, op probleemlocaties met wateroverlast.
Grondwater
- Het voortzetten van de huidige koers en het communiceren van onze regierol.
- Het voortzetten van de monitoring van grondwaterstanden.
- Het uitvoeren van doelmatige maatregelen in de openbare ruimte, op probleemlocaties met structurele grondwateroverlast.
Oppervlaktewater
- Het communiceren van de keuze van de inrichting van de buitenruimte vanuit de voorkeursvolgorde.
- Het afstemmen van de beheerstrategie met het waterschap.
- Het verbeteren van de waterkwaliteit en het overwegen van de aanleg van nieuw water.
- Het afstemmen van de functies van oppervlaktewater met andere beleidsvelden.
Programma
Het Wrp geeft inzicht in de programmering van alle activiteiten voor de inzameling, transport en verwerking van stedelijk afval‐, hemel‐ en grondwater en het beheer en onderhoud van gemeentelijk oppervlaktewater. Voor de periode 2024 t/m 2028 zijn in het Wrp de onderzoeken, activiteiten en maatregelen in detail per jaarschijf geagendeerd en gebudgetteerd. Voor de lange termijn (tot 2080) geeft het Wrp een doorkijk.
Het dagelijks beheer en onderhoud van de riool- en watervoorzieningen (inspecties, reiniging en kleine reparaties) zetten wij op de huidige wijze voort. Hiervoor hebben we het gegevensbeheer op orde en hebben we voldoende inzicht in het functioneren en de kwaliteitstoestand van de voorzieningen. Accenten brengen we aan vanuit de genoemde speerpunten. Dit geeft een jaarlijks benodigd exploitatiebudget van € 1,7 mln (inclusief de inzet van personeel).
Voor een aantal locaties zijn diverse vervangings- en verbeteringsmaatregelen nodig. Vanuit de MeerjarenInvesteringsProgramma’s en de Klimaatadaptatiestrategie komt de nodige input, welke wij vertalen naar concrete maatregelen en acties. Voor de planperiode 2024 t/m 2028 is een totale investering van € 11,7 mln geraamd. De daadwerkelijke planningen van de maatregelen (reparatie, relining of vervanging) worden op reguliere basis afgestemd met de disciplines wegen en groen, en kabels en leidingen, in het MeerjarenInvesteringsProgramma (MJIP) en vanuit transparante effect- en risicogestuurde afwegingen.
Financiering
Het geheel aan riool- en watervoorzieningen is een enorm kapitaalgoed. Zo ligt er alleen al zo’n 240 km aan hoofdriool en 200 km aan drukriolen onder gemeentelijke grond. De totale vervangingswaarde van ons areaal is ingeschat op €205 miljoen. De invulling van de gemeentelijke watertaken kost dan ook veel geld. De gemeente Oost Gelre geeft hier jaarlijks €3,4 mln aan uit (begroting 2023). Dit zijn niet alleen de kosten voor het vervangen en verbeteren van de voorzieningen, maar ook de kosten voor zaken als reiniging en inspectie, het uitvoeren van onderzoeken, de personeelslasten van de gemeente en de rente en afschrijving over investeringen.
Riool- en waterzorgheffing
De watertaken worden bekostigd vanuit de rioolheffing en dus direct door de inwoners en ondernemers; de basis hiervoor is het drinkwaterverbruik. Het is daarom van belang dat de rioleringszorg en watertaken serieus en efficiënt worden aangepakt, omdat het impact heeft op volksgezondheid, veiligheid, leefbaarheid én de lokale lasten.
De riool- en waterzorgheffing wordt jaarlijks voor de gemeenteraad vastgesteld met de ‘Verordening Rioolheffing’. Voor 2024 is reeds voorzien in een stijging van de rioolheffing van € 1,45 per m³ in 2023 naar € 1,70 per m³. Het advies is de heffing de komende planperiode daarna te laten stijgen tot € 2,08 per m³ in 2028 (exclusief indexatie), mits de rekenrente onveranderd blijft op 3,0%.
Voorziening riolering
Met deze koers blijft de voorziening riolering gevuld op peil van € 6.000.000. Alle voorgenomen activiteiten en investeringen kunnen worden gefinancierd, evenals de voorgenomen klimaatadaptieve maatregelen.
Overige financiering
Voor een aantal maatregelen zijn derden aan zet, met name in geval van nieuwbouw en projectontwikkeling. Partijen die de klimaatadaptieve maatregelen uitvoeren zijn de projectontwikkelaar, woningbouwcorporatie en de bedrijfsverenigingen. Via het bestemmingsplan of eventuele verordening(en) worden klimaatadaptieve maatregelen opgelegd door de gemeente. Voorwaarde is wel dat dit uitgewerkt is conform het omgevingsplan. De financiering hiervan valt onder de GREX. Bij nieuwbouw zijn de kosten daarmee niet direct ten laste van de gemeente, maar kan het eventueel wel invloed hebben op de prijs voor de grond of woning.
Tot slot gaat nog om de overige kosten, zoals een deel van de inzet van gemeentelijk personeel en de onderzoeks- en projectuitgaven die niet gekoppeld kunnen worden aan de gemeentelijke watertaken (zoals de aanpak van droogtestress of hittestress). Deze moeten bekostigd worden uit de Algemene middelen, welke voor een deel gevuld wordt vanuit de OZB.
Advies
Sinds 2016 slaan gemeenten Oost Gelre, Winterswijk en het waterschap Rijn en IJssel de handen ineen voor een optimale en duurzame afvalwaterketen ten behoeve van een gezond watersysteem, in het samenwerkings- verband WintLicht. De ambtelijke voorbereiding en uitwerking van het Wrp is verzorgd door een projectgroep, bestaande uit medewerkers van de gemeente Oost Gelre, de gemeente Winterswijk en het waterschap Rijn en IJssel, in samenspraak met de portefeuillehouder.
Vanuit deze groep zijn de visie, ambities, programmering en financieringsstrategie tot stand gekomen. Het ambtelijk advies is om het Water- en rioleringsprogramma Oost Gelre 2024-2028 (Wrp) vast te stellen.