Vraag en antwoord over Tweede Kamerverkiezingen 2023

Op woensdag 22 november 2023 zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer.

Openingstijden stembureaus

Breng uw stem uit in een van de stembureaus. De stembureaus zijn op 22 november open van 7:30 uur tot 21:00 uur. 

Om te stemmen gaat u naar een van de stembureaus in de gemeente.

Stembureaus in uw gemeente

Vóór de verkiezingen ontvangt u thuis een overzicht met de adressen van alle stembureaus in de gemeente. Op dit overzicht staan ook de stembureaus die extra toegankelijk zijn voor mensen met een lichamelijke beperking. 

Stemmen in uw eigen gemeente met uw stempas

Bij de verkiezingen kunt u stemmen met uw stempas en een geldig identiteitsbewijs.

Stemmen in een andere gemeente met uw kiezerspas

Wilt u in een andere gemeente stemmen dan waar u staat ingeschreven? Dan kunt u een kiezerspas aanvragen. Dit doet u schriftelijk bij ons. Of u gaat naar de balie in het gemeentehuis.

Stemmen bij verkiezingen als u in het buitenland verblijft

Bent u tijdelijk in het buitenland voor bijvoorbeeld werk, studie of vakantie? Dan kunt u een andere kiezer vragen om voor u te stemmen. Dat heet machtigen.

Toegankelijkheid stembureaus voor mensen met een beperking

Op waarismijnstemlokaal.nl staat welke stembureaus (extra) toegankelijk zijn voor bijvoorbeeld slechtzienden of mensen in een rolstoel. U kunt dit ook bij ons navragen door te mailen naar verkiezingen@oostgelre.nl 

Wat is er geregeld voor mensen met een beperking?

Alle kiesgerechtigden moeten gebruik kunnen maken van hun kiesrecht. Alle stembureaus moeten daarom toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. 

Bij de Tweede Kamerverkiezing stemt u op iemand die zich verkiesbaar heeft gesteld: een kandidaat. Deze kandidaat is lid van een politieke partij en vertegenwoordigt de ideeën en standpunten van deze partij. 

U kiest de kandidaat waarvan u vindt dat die uw stem verdient. In totaal komen na de verkiezing 150 volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer. Zij praten over hoe de overheid dingen moet regelen in ons land. En ze beslissen over nieuwe wetten. 

Door te stemmen bij de Tweede Kamerverkiezing heeft u invloed op de besluiten van de Tweede Kamer.

Informatie over partijen en kandidaten waar u op kunt stemmen

Op de website van de Kiesraad vindt u vanaf half oktober informatie over de politieke partijen en kandidaten die meedoen aan de verkiezing. Voor de verkiezing ontvangt u thuis de lijsten met namen van de kandidaten. Op de websites van de partijen leest u hun plannen.

Taken van de Tweede Kamer

De Tweede Kamer heeft verschillende taken.

1. De Tweede Kamer controleert of het kabinet (de ministers en staatssecretarissen) zijn werk goed doet. Bijvoorbeeld door vragen te stellen aan ministers en haar mening te geven over onderwerpen. 
2. De Tweede Kamer beslist over nieuwe wetten en over wijzigingen van bestaande wetten. Dat doet zij samen met de regering en de Eerste Kamer.

De Tweede Kamer vertegenwoordigt daarbij de Nederlandse bevolking.

Nieuw kabinet na de verkiezing

Direct na de verkiezing start ook het proces om een nieuw kabinet te vormen. De voorzitters van de partijen die in de Tweede Kamer zitten, onderhandelen dan met elkaar om te bepalen welke partijen de komende 4 jaar samen gaan regeren. Het maken van deze afspraken heet de kabinetsformatie.

Lees op de site van de Tweede Kamer meer over wat er met uw stem gebeurt.
Of bekijk hoe de Tweede Kamer werkt.

In de Kieswet staat wie mag stemmen bij de verkiezingen. Stemmen is niet verplicht. Sommige mensen mogen niet stemmen. Zij hebben geen kiesrecht.

Voorwaarden om te mogen stemmen

U mag stemmen voor de verkiezing van de Tweede Kamer als u aan de volgende voorwaarden voldoet:

• U bent 18 jaar of ouder.
• U heeft de Nederlandse nationaliteit.
• U bent niet uitgesloten van het kiesrecht.

Meer informatie over wie er mag stemmen bij de Tweede Kamerverkiezing leest u op de website van de Kiesraad.

Ik heb een mentor, bewindvoerder of sta onder curatele. Mag ik dan nog zelf stemmen?

U mag zelf stemmen, ook al is iemand anders uw wettelijke vertegenwoordiger. Dat staat in de Kieswet. Gaat u niet zelf naar het stembureau? Dan beslist u zelf of u iemand wilt machtigen.

Kiesrecht voor mensen met een verstandelijke beperking

Ook mensen met een verstandelijke beperking hebben kiesrecht. Zij moeten zelfstandig hun stem uit kunnen brengen. Kiezers met een lichamelijke beperking mogen voor praktische hulp iemand meenemen in het stemhokje.

Wie mag niet stemmen?

Een rechter kan bij bepaalde misdaden een gevangene uitsluiten van het kiesrecht. Deze persoon mag dan niet stemmen bij verkiezingen. Dit is een bijzondere maatregel bij de opgelegde straf. Deze maatregel wordt niet vaak opgelegd. Mensen die zijn uitgesloten van het kiesrecht ontvangen als er een verkiezing is geen stempas van hun gemeente.  

Gevangenen of mensen in een huis van bewaring zijn dus niet automatisch uitgesloten van het stemrecht. Zij kunnen alleen meestal niet zelf naar een stembureau, tenzij ze daar apart verlof voor krijgen. Daarom kunnen zij alleen hun stem uitbrengen door iemand anders voor hen te laten stemmen (machtigen). Dit is geregeld in de Kieswet.

U heeft uw stempas en een identiteitsbewijs nodig om te stemmen. Uw identiteitsbewijs mag maximaal 5 jaar verlopen zijn. 

U ontvangt uw stempas thuis

U krijgt uw persoonlijke stempas via de post in huis. Deze stempas ontvangt u uiterlijk woensdag 8 november 2023.

Met uw stempas kunt u stemmen in uw gemeente. Bekijk de stembureaus bij u in de buurt. Of kijk op waarismijnstemlokaal.nl.

Uw stempas is voor het stembureau het bewijs dat u nog niet bij een ander stembureau heeft gestemd.

Geen stempas ontvangen of stempas kwijt

Heeft u op 8 november nog steeds geen stempas ontvangen? Of bent u deze kwijt? Vraag dan zo snel mogelijk een nieuwe stempas aan.

Stemmen in een andere gemeente met een kiezerspas

Als u wilt stemmen in een andere gemeente, dan kan dit niet met uw stempas. U moet dan een kiezerspas aanvragen. Met de kiezerspas kunt u stemmen in iedere gemeente in Nederland.

Kiezerspas aanvragen met een formulier

Een kiezerspas vraagt u aan met een formulier. Dat aanvraagformulier haalt u gratis af bij de balie van het gemeentehuis. U heeft hierbij uw identiteitsbewijs nodig, of een kopie daarvan. Aan de balie een kiezerspas aanvragen kan tot dinsdag 21 november om 12.00 uur.

U kunt het formulier ook downloaden via de gemeentewebsite. Het ingevulde formulier moet uiterlijk vrijdag 17 november bij ons binnen zijn.

Stemmen na verhuizing naar een andere gemeente

U krijgt uw stempas via de post op het adres waar u op 9 oktober 2023 stond ingeschreven. 
Het adres waarop u op die dag officieel staat ingeschreven, bepaalt in welke gemeente u kunt stemmen.

Verhuist u in verkiezingstijd naar een andere gemeente? Dan kunt u met uw stempas in uw oude gemeente stemmen. Wilt u in uw nieuwe gemeente stemmen? Vraag dan op tijd een kiezerspas aan.

Identiteitsbewijzen waarmee u kunt stemmen

Om te mogen stemmen heeft u een stempas en een identiteitsbewijs nodig. U moet een van deze Nederlandse identiteitsbewijzen meenemen:

• paspoort;
• identiteitskaart;
• rijbewijs;
• vreemdelingendocument. 

U kunt ook een van de volgende documenten laten zien:

• een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit een EU-lidstaat of EER-land;
• een paspoort of identiteitskaart uit Zwitserland.

Meer informatie over hoe u zich kunt identificeren (bewijzen wie u bent) bij de Tweede Kamerverkiezing leest u op de website van de Kiesraad.

Stemmen met een verlopen paspoort of ID-bewijs

Uw identiteitsbewijs mag maximaal 5 jaar verlopen zijn. Bij ‘geldig tot’ moet 23 november 2018 staan of een datum daarna.

Heeft u geen identiteitsbewijs of is dit meer dan 5 jaar verlopen? En kunt u niet meer op tijd een nieuw identiteitsbewijs aanvragen? Dan kunt u iemand anders vragen om voor u te stemmen. Vraag hiervoor een formulier voor een schriftelijke volmacht aan bij uw gemeente. U en de persoon die voor u gaat stemmen, vullen het formulier in. Het formulier moet uiterlijk vrijdag 17 november bij uw gemeente binnen zijn.

Identiteitsbewijs gestolen of kwijt

Is uw identiteitsbewijs gestolen of bent u het kwijt? Met een verklaring van vermissing, afgegeven door de gemeente, kunt u toch stemmen. Neem dan ook een pasje met uw foto mee. Bijvoorbeeld een gepersonaliseerde OV-chipkaart.

Heeft u geen stempas ontvangen? Of bent u uw stempas kwijt? Vraag dan zo snel mogelijk een nieuwe stempas aan. Dit kan met een formulier, of aan de balie van het gemeentehuis.

U krijgt uw persoonlijke stempas thuisgestuurd. U ontvangt deze uiterlijk woensdag 8 november 2023.

Nieuwe stempas aanvragen

U kunt een nieuwe stempas aanvragen met een formulier. Haal dit aanvraagformulier gratis bij de balie van het gemeentehuis of download het via de website. Het ingevulde formulier moet uiterlijk vrijdag 17 november bij ons binnen zijn. 

U kunt ook een nieuwe stempas aanvragen aan de balie van het gemeentehuis. U heeft hierbij uw identiteitsbewijs nodig, of een kopie daarvan. Een nieuwe stempas aan de balie aanvragen kan tot dinsdag 21 november 12.00 uur.

Neem uw stempas en een geldig identiteitsbewijs mee naar het stembureau. In een stemhokje maakt u het rondje rood bij de naam van de persoon op wie u wilt stemmen.

Uw stem uitbrengen op het stembureau

Op het stembureau levert u uw stempas in. Ook laat u uw identiteitsbewijs zien aan het stembureaulid. Als alles in orde is, krijgt u een stembiljet en een rood potlood. Die neemt u mee in het stemhokje. U maakt het rondje rood voor de naam van de persoon op wie u wilt stemmen. 

Vouw het stembiljet zo op dat niemand uw keuze kan zien. Hierna stopt u het stembiljet in de stembus.

De stemming is geheim. De stemhokjes in het stembureau staan zo, dat niemand kan zien op wie u stemt. Alleen mensen met een lichamelijke beperking mogen hulp krijgen in het stemhokje.

Bekijk en lees de stappen (in beeld en tekst).

Blanco stem bij verkiezingen

Wilt u geen kandidaat kiezen, maar wel gebruikmaken van uw stemrecht? Dan kunt u een blanco stem uitbrengen. U gaat dan wel naar het stembureau, maar kiest geen kandidaat. U vult dus niets in op het stembiljet.

Uw blanco stem heeft alleen een symbolische betekenis en geen invloed op de zetelverdeling. Een blanco stem gaat naar geen enkele partij. Een blanco stem telt wel voor de opkomst van de verkiezing.

Verkeerd ingevuld stembiljet of vergissing

U kunt 1 kandidaat op het stembiljet kiezen door het rondje voor de naam rood te maken.

Uw stembiljet is ongeldig als u:

• meerdere vakjes inkleurt;
• iets op het stembiljet tekent of schrijft waardoor iemand kan weten wie u bent.

Een ongeldig stembiljet telt alleen mee voor de berekening van de opkomst.

Heeft u per ongeluk uw stembiljet ongeldig gemaakt of heeft u zich vergist? Dan mag u 1 keer een nieuw stembiljet vragen aan de leden van het stembureau.

Mag ik een selfie maken in het stemhokje?

U hoeft aan niemand te laten weten wat u stemt. Ook niet door het maken van een foto. Niemand mag u daartoe dwingen. Als u dat zelf wilt, mag u een selfie (‘stemfie’) maken. U moet dan wel het stemgeheim van andere kiezers respecteren en hen niet hinderen als zij hun stem uitbrengen.

Hoe weet ik op wie ik kan stemmen? En wat hun partij wil voor het land?

U krijgt voor de verkiezing een overzicht met kandidaten thuisgestuurd. Op de website van de Kiesraad vindt u vanaf half oktober informatie over de partijen en kandidaten die deelnemen aan de verkiezing. In verkiezingstijd voeren de kandidaten en de politieke partijen campagne. In de media maar ook op de websites van de partijen leest u meer over hun verkiezingsprogramma. Op internet staan verschillende stemhulpen om u te helpen uw keuze te maken.

Kunt u niet stemmen omdat u bijvoorbeeld ziek bent of op vakantie in het buitenland? Dan kunt u iemand anders vragen om voor u te stemmen. Dit heet machtigen.

Let op: een kiezer mag alleen uit zichzelf iemand anders machtigen. U mag niet andere kiezers benaderen met het verzoek voor hen te stemmen. Dat heet ook wel ronselen van volmachten en dat is strafbaar.

2 manieren om iemand anders te vragen om voor u te stemmen (machtigen)

U kunt op 2 manieren iemand vragen om voor u te stemmen:

1. via uw stempassen (onderhandse volmacht)
2. via een machtigingsformulier (schriftelijke volmacht)

U mag zelf kiezen wie u machtigt.

1. Iemand machtigen via uw stempassen

Iemand machtigen via uw stempas kunt u bijvoorbeeld doen als u ziek bent op de dag dat u wilt stemmen. 

De persoon die voor u stemt (de gemachtigde) moet:

• kiesgerechtigd zijn;
• in dezelfde gemeente als u wonen. Als de persoon die voor u stemt (de gemachtigde) niet in uw gemeente woont dan kunt u een machtigingsformulier (zie hieronder) invullen.
• uw stem tegelijk met de eigen stem uitbrengen.

Iemand machtigen via uw stempas werkt zo:

• U vult de achterkant van uw stempas in. Doe dit samen met degene die u wilt machtigen, dan weet u zeker dat u de juiste persoon machtigt. 
• Geef de gemachtigde uw stempas en een kopie van uw identiteitsbewijs mee. Dit mag ook een goed leesbare foto van uw identiteitsbewijs op een mobiele telefoon of tablet zijn. 
• De gemachtigde laat (de kopie van) uw identiteitsbewijs zien op het stembureau. De gemachtigde moet ook het eigen identiteitsbewijs laten zien. 

De gemachtigde kan uw stem alleen tegelijk met de eigen stem uitbrengen. Een gemachtigde kan per verkiezing voor maximaal 2 andere personen stemmen.

2. Iemand machtigen via een machtigingsformulier (schriftelijke volmacht)

U kunt ook een andere kiezer machtigen om voor u te stemmen via een machtigingsformulier. Dit heet een schriftelijke volmacht. 

U kunt hiervoor een formulier ‘verzoek om bij volmacht te stemmen’ ophalen bij de balie in het gemeentehuis, of downloaden op de website van de gemeente. Lever het formulier uiterlijk vrijdag 17 november in bij de gemeente.

Met een schriftelijke volmacht kunt u iemand uit dezelfde gemeente of een andere gemeente machtigen om voor u te stemmen.

Een schriftelijke volmacht kunt u bijvoorbeeld gebruiken als:

• u op de dag dat u kan stemmen, niet in uw gemeente bent. Bijvoorbeeld omdat u op vakantie bent of omdat u vanwege uw werk in het buitenland zit;
• u geen kopie van uw identiteitsbewijs mee kunt geven. Bijvoorbeeld omdat uw identiteitsbewijs langer dan 5 jaar verlopen is en u niet meer op tijd een nieuw identiteitsbewijs kunt aanvragen.

De persoon die voor u stemt (de gemachtigde) moet:

• kiesgerechtigd zijn;
• uw stem tegelijk met zijn eigen stem uitbrengen.

Iemand machtigen met een machtigingsformulier werkt zo:

• U en de persoon die voor u gaat stemmen (de gemachtigde) vullen het formulier in. Laat eerst degene die u wilt machtigen het formulier invullen voordat u dat zelf doet. Zo weet u zeker dat u de juiste persoon machtigt.
• U kunt het formulier tot en met vrijdag 17 november inleveren bij uw gemeente.
• De gemachtigde ontvangt een volmachtsbewijs waarmee deze voor u kan stemmen. Als de gemeente het volmachtsbewijs heeft goedgekeurd, kan het volmachtsbewijs niet meer worden ingetrokken.
• De gemachtigde neemt het schriftelijke volmachtbewijs mee naar het stembureau. U hoeft geen kopie van uw identiteitsbewijs mee te geven. De gemachtigde kan uw stem alleen tegelijk met de eigen stem uitbrengen.

Ik wil iemand machtigen, maar ik kan geen handtekening zetten

Wilt u iemand machtigen, maar kunt u geen handtekening zetten en staat op uw identiteitsdocument “niet in staat tot tekenen”? Dan kunt u iemand machtigen om voor u te stemmen zonder handtekening. U hoeft de schriftelijke volmacht of de machtiging via uw stempas dan niet te ondertekenen.

De gemeente of het stembureau controleert of de opmerking "niet in staat tot tekenen’" ook in uw identiteitsdocument staat. Als dat zo is, kan iemand anders voor u stemmen.

Lees meer over wat er geregeld is voor mensen met een beperking.  

Voor hoeveel mensen mag ik met een volmacht gaan stemmen?

U mag per verkiezing voor maximaal 2 andere kiezers een stem bij volmacht uitbrengen. Dit kan alleen tegelijk met het uitbrengen van uw eigen stem. U krijgt dus maximaal 3 stembiljetten mee in het stemhokje; 1 voor uw eigen stem en 2 voor de personen voor wie u bij volmacht stemt.

Ronselen van volmachten is strafbaar

Een kiezer mag alleen uit zichzelf een volmacht geven. Het is strafbaar om aan een kiezer te vragen een volmacht te verlenen. Dat heet ook wel ronselen van volmachten.

Heeft u de Nederlandse nationaliteit en bent u op 22 november 2023 in het buitenland? Dan kunt u toch uw stem uitbrengen. 

Ga na welke situatie voor u geldt en lees hoe u kunt stemmen vanuit het buitenland. 

Stemmen als u in het buitenland verblijft

Bent u op 22 november 2023 in het buitenland? Bijvoorbeeld voor werk of studie? En staat u wel ingeschreven in een Nederlandse gemeente of in Bonaire, Sint Eustatius of Saba? Dan kunt u bij de Tweede Kamerverkiezing stemmen via een machtiging (volmacht) of per brief.

Via een volmacht stemmen

U kunt een andere kiezer vragen om voor u te stemmen met een machtiging. Dat kunt u al regelen voordat u uw stempas heeft gekregen. Bijvoorbeeld voor u op vakantie gaat. Iemand vragen om voor u te stemmen kan met een machtigingsformulier (schriftelijke volmacht). Het kan ook via de achterkant van de stempas (onderhandse volmacht).

Per brief stemmen

Bent u langere tijd in het buitenland? En heeft u daar een adres? Dan kunt u ook per brief stemmen vanaf uw tijdelijke buitenlandse adres. Hiervoor moet u een aanvraag doen bij de gemeente Den Haag. Uw volledige aanvraag moet uiterlijk woensdag 25 oktober 2023 (23.59 uur Nederlandse tijd) bij de gemeente zijn. Op de website van de gemeente Den Haag vindt u meer informatie over het stemmen per brief vanuit het buitenland.

Stemmen als uitgezonden militair in het buitenland

Bent u als Nederlandse militair (tijdelijk) uitgezonden naar het buitenland? Dan kunt u iemand anders vragen om voor u te stemmen via een machtigingsformulier (schriftelijke volmacht). 

Stemmen als u in het buitenland ingeschreven staat

Woont u in het buitenland (waaronder Aruba, Curaçao en Sint Maarten)? Heeft u de Nederlandse nationaliteit? En staat u niet meer ingeschreven bij een Nederlandse gemeente? Dan kunt u stemmen bij de verkiezing voor de Tweede Kamer.

Registreren als kiezer buiten Nederland

U kon zich tot en met woensdag 11 oktober 2023 registreren als kiezer buiten Nederland voor de Tweede Kamerverkiezing van 2023. Om vanuit het buitenland te kunnen stemmen moet u eenmalig als kiezer geregistreerd staan bij de gemeente Den Haag. U krijgt dan voor elke verkiezing de documenten waarmee u per brief kunt stemmen.

Meer informatie over stemmen vanuit het buitenland

Op de website www.stemmenvanuithetbuitenland.nl vindt u meer informatie over stemmen vanuit het buitenland voor de Tweede Kamerverkiezing 2023.

Wilt u een andere kiezer machtigen om voor u te stemmen? Dan moet die persoon uw stempas en een kopie van uw identiteitsbewijs meenemen naar het stembureau. Dat mag ook een goed leesbare afbeelding van uw identiteitsbewijs zijn op een smartphone of tablet.

Veilige kopie maken met KopieID-app

Met de app KopieID van de Rijksoverheid maakt u op een veilige manier een kopie van uw identiteitsbewijs. U kunt dan de foto en het burgerservicenummer (BSN) onleesbaar maken.

Let op: kijk goed op uw ID-bewijs waar uw BSN staat. Dit nummer kan zich ook bevinden in een (machineleesbare) strook onderaan het document. Maak ook daar uw BSN onleesbaar. Uw naam, geboortedatum, handtekening en de geldigheidsduur van het document zijn nodig voor de identificatie. Deze gegevens mag u dus niet onleesbaar maken.

Zie verder: Hoe maak ik met de KopieID-app een veilige kopie van mijn identiteitsbewijs?

Ronselen van volmachten wil zeggen dat iemand steeds kiezers vraagt om hun stempas te ondertekenen en af te geven. Dat is strafbaar.

Kiezer moet het zelf vragen

Het initiatief om een zogenoemde volmacht te verlenen ligt altijd bij de kiezer en niet bij de gemachtigde. Dit betekent dat de kiezer zelf iemand anders moet vragen om voor de kiezer te stemmen.

Omkopen of dwingen is ook strafbaar

Het is ook strafbaar om een kiezer om te kopen via een gift of een belofte. Of om de kiezer op een andere manier te dwingen om een volmacht af te geven.

Aangifte doen bij de politie

Denkt u dat er stemmen worden geronseld? Doe hiervan aangifte bij de politie.

Alle kiesgerechtigden moeten gebruik kunnen maken van hun kiesrecht. Alle stembureaus moeten daarom toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Alleen voor mobiele stembureaus en stembureaus op het station gelden minder strenge eisen.

Voor mensen in een rolstoel is er minstens 1 stemhokje met een verlaagd schrijfblad. Kiezers met een lichamelijke beperking mogen voor praktische hulp iemand meenemen in het stemhokje. 

Sommige stembureaus zijn extra toegankelijk voor mensen met een beperking. Op stembureaus in Oost Gelre of op waarismijnstemlokaal.nl kunt u nagaan waar die stembureaus zijn.

Mobiele stembureaus zijn niet altijd toegankelijk

Mobiele stembureaus hoeven niet aan alle eisen voor toegankelijkheid te voldoen. Voor stembureaus op bijvoorbeeld stations is het niet verplicht om een parkeerplaats in de buurt te hebben. Als het niet lukt om alle stembureaus in een gemeente toegankelijk te maken, dan moet het college van Burgemeester en Wethouders van die gemeente de gemeenteraad daarover informeren.

Hulp voor kiezers met een lichamelijke beperking

Kunt u door een lichamelijke beperking niet zelfstandig stemmen? Dan mag u hulp krijgen in het stemhokje. Bijvoorbeeld als u slechtziend of blind bent of de ziekte van Parkinson heeft. U kunt zelf iemand meenemen om te helpen, of een stembureaulid om hulp vragen. 

Zie ook: Kiezers met een beperking: Wat is er voor u geregeld in het stemlokaal?

Stemmen met een visuele beperking

In alle stembureaus hangt een vergrote kandidatenlijst. Daarnaast moet in elk geval 1 leesloep aanwezig zijn, die de tekst op het stembiljet vergroot. Ook moet in het stemhokje goede verlichting zijn. Sommige gemeenten hebben een speciale mal met audio-ondersteuning voor kiezers met een visuele beperking. Op stembureaus in Oost Gelre  of op waarismijnstemlokaal.nl kunt u opzoeken welke stembureaus een stemmal hebben.

Ik heb een (licht) verstandelijke beperking. Hoe kan ik stemmen?

Op de website stemjijook.nl leest u stap voor stap hoe stemmen werkt.

Heeft u hulp nodig? Dan kunt u uitleg krijgen van iemand van het stembureau. Dit mag alleen buiten het stemhokje. Dus niet in het stemhokje, want niemand mag meekijken als u stemt.

Algemene volmacht voor iemand met verstandelijke beperking

Heeft u een algemene volmacht om voor iemand met een verstandelijke beperking te handelen? Deze volmacht geldt niet voor verkiezingen. Het stembureau accepteert deze dus niet. 

Wel kan de kiezer met een verstandelijke beperking u machtigen om voor hem of haar te stemmen via de stempassen of via een machtigingsformulier.  De persoon die niet kan stemmen, moet dit uit zichzelf aan u vragen. Diegene moet de volmacht zelf ondertekenen.

Als de stembureaus gesloten zijn, tellen de leden van elk stembureau de stemmen die in de stembussen zitten. U mag hiernaar komen kijken. De voorzitter van het stembureau zorgt ervoor dat het tellen goed verloopt.

Gemeenten kunnen kiezen uit twee manieren van tellen: centraal tellen of decentraal tellen.

• Decentraal tellen: op de avond van de stemming tellen de stembureaus de stemmen per lijst (partij) én per kandidaat. De volgende dag controleert het gemeentelijk stembureau tijdens een openbare zitting de processen-verbaal van alle stembureaus. Bij (vermoedelijke) fouten telt het gemeentelijk stembureau de stemmen van dat stembureau geheel of gedeeltelijk opnieuw. Het corrigeert daarbij eventuele fouten.
• Centraal tellen: op de avond van de stemming tellen de stembureaus alleen de stemmen per lijst (partij). De stemmen per kandidaat worden dan nog niet geteld. Het gemeentelijk stembureau telt de volgende dag tijdens een openbare zitting de stemmen per lijst (partij) én per kandidaat.

Tellen van de stemmen

Op 22 november 2023 om 21.00 uur sluiten alle stembureaus voor de verkiezingen. Daarna tellen de mensen van het stembureau het aantal:

• Geldige stemmen;
• Stemmen per lijst (politieke partij);
• Stemmen per kandidaat (als er decentraal wordt geteld, zie hierboven);
• Blanco stemmen;
• Ongeldige stemmen.
• Aantal stempassen en volmachten;

Ongeldige stemmen

Een stem is bijvoorbeeld ongeldig als er meer dan 1 witte stip rood is gemaakt. Of als er aantekeningen op staan waardoor de teller kan lezen wie de kiezer is.

Mag ik aanwezig zijn bij het tellen van de stemmen?

Het tellen van de stemmen is openbaar. U mag daarbij aanwezig zijn. Ook de media mogen aanwezig zijn bij het tellen van de stemmen.

U mag het telproces niet hinderen. Het tellen wordt uitsluitend verricht door leden van het stembureau en tellers die zijn benoemd of aangewezen door de gemeente. U mag niet zelf meetellen of anderszins helpen.

Komt u kijken bij het tellen in het stembureau? Geef elkaar de ruimte.

Na het tellen van de stemmen maakt het stembureau een proces-verbaal op. Mag ik daar foto’s van maken?

U mag een foto maken van het proces-verbaal met daarop de ingevulde aantallen. Dit mag pas nadat het proces-verbaal is ondertekend door de leden van het stembureau. Er mogen geen foto’s gemaakt worden van de handtekeningen van de leden van het stembureau.

De uitslag van de verkiezing wordt vastgesteld in verschillende stappen.

Woensdag 22 november: tellen

Kiezers kunnen woensdag 22 november stemmen tussen 7.30 en 21.00 uur. Daarna starten de stembureaus met het tellen van de stemmen. De leden van de stembureaus tellen eerst het aantal toegelaten kiezers: alle stempassen, kiezerspassen en volmachten. Daarna tellen ze de stemmen. 

Gemeenten kunnen bij het tellen van de stemmen kiezen uit 2 manieren: decentraal of centraal tellen.

• Decentraal tellen: de stembureaus tellen op 22 november de stemmen per lijst (partij) én per kandidaat.
• Centraal tellen: de stembureaus tellen op 22 november alleen de stemmen per lijst, dus per partij. De stemmen per kandidaat worden dan nog niet geteld.

De stembureaus tellen op woensdagavond ook het aantal blanco en ongeldige stemmen. Bij een blanco stem staat er niets op het stembiljet en is er geen enkel rondje rood gemaakt. Een stem is ongeldig als er bijvoorbeeld meer dan 1 rondje rood is gemaakt. Of als er iets op het stembiljet staat waardoor iemand kan weten wie de kiezer is.

Goed om te weten: u mag bij alle telmomenten aanwezig zijn. De stembureaus maken een verslag van de uitslag. Dit verslag heet een proces-verbaal.

Let op: de uitslag die op basis van deze eerste telling bekend wordt gemaakt, is een voorlopige uitslag.

Donderdag 23 november: tellen en controleren

Op donderdag 23 november komen in elke gemeente de leden van het gemeentelijk stembureau bij elkaar.

Ook op deze dag zijn er verschillen tussen gemeenten die gekozen hebben voor decentraal of centraal tellen.

• Decentraal tellen: het gemeentelijk stembureau controleert op 23 november de processen-verbaal van alle stembureaus in die gemeente. Is er een verschil tussen het aantal toegelaten kiezers en het aantal stemmen, waar het stembureau geen verklaring voor heeft? Dan hertelt het gemeentelijk stembureau de stemmen van dat stembureau. Ook als het gemeentelijk stembureau denkt dat er fouten in het proces-verbaal staan, telt het gemeentelijk stembureau de stemmen van een stembureau helemaal of voor een deel opnieuw. Het gemeentelijk stembureau verbetert daarbij eventuele fouten.
• Centraal tellen: het gemeentelijk stembureau telt op 23 november de stemmen per lijst (partij) én per kandidaat.

Donderdag 23 november: uitslag per gemeente

Aan het einde van de openbare zitting op donderdag 23 november (en soms op vrijdag 24 november) stelt het gemeentelijk stembureau de uitkomst van de verkiezing binnen de gemeente vast. Alle aantallen komen ook weer in een proces-verbaal. Als kiezers bezwaar hebben gemaakt, dan komt dat ook in het proces-verbaal.

Maandag 27 november: uitslag per kieskring

Op maandag 27 november stellen de hoofdstembureaus de uitslag per kieskring vast. (Er zijn 20 kieskringen.)

Het centraal stembureau (de Kiesraad) controleert vervolgens de uitslag. Zijn er nog onverklaarde verschillen in een of meer processen-verbaal of bestaat het vermoeden van fouten? Dan krijgt het gemeentelijk stembureau de opdracht om die fouten te onderzoeken en zo nodig opnieuw te tellen.

Vrijdag 1 december 2023: definitieve uitslag

Op vrijdag 1 december 2023 stelt het centraal stembureau de definitieve uitslag van de verkiezing vast.

Woensdag 6 december: nieuwe Tweede Kamer

Op woensdag 6 december treden de zittende leden van de Tweede Kamer af. Op diezelfde dag komt de nieuw gekozen Tweede Kamer voor het eerst bij elkaar.

Aanwezig zijn bij tellen

U mag bij alle telmomenten aanwezig zijn: op woensdagavond 22 november én op donderdag 23 november. Er gelden wel regels waar u zich aan moet houden.